آداب خوشنویسی از قلم احمدعلی باروتی
در باب هنر خوشنویسی و ارزش والای معنوی ان مقالات زیادی نگارش شده است ولی متاسفانه اطلاع رسانی و انتشار چندان مناسبی در این زمینه انجام نمیگیرد در زیر برخی از اداب و قوانین در خصوص این هنر اصیل و ناب ایرانی را با هم مرور میکینیم:
1 – خلوص نیت:
با توجه به این که هنر خوشنویسی یک هنر الهی و ذاتی است و با سرشت انسان ها پیوند خورده اولین قاعده این است که هیچ گونه بحث مادی و دنیایی را بین استاد و شاگرد وارد نکنیم زیرا ارزش عمل به قصد و نیت ان است
قرآن می فرماید: «در آیین داری، خداوند را با خلوص نیت بندگی کن.»
ونیز پیامبر گرامی اسلام «ص» فرموده اند: «نیه المومن خیر من عمله»؛ نیت و جنبش درونی مومن از رفتار و عمل او ارزشمندتر است.
2-تمرین و یادگیری مداوم معلم و شاگرد:
معلم و شاگرد نباید از یادگیری ودریافت فیض از دیگران خود را محروم سازند وعناوینی همچون مقام و منصب، شهرت، دینداری، سن و … نباید در راه یادگیری از کوچکترها و افراد پایین تر از خود مانع گردند.
پیامبر اسلام «ص» می فرماید: «حکمت و دانش، گمشده ی افراد باایمان است.»
سعید بن جبیر گوید: «انسان تا وقتی که در تعلم و دانش آموختن کوشا باشد، همواره عالم و دانشمند است.»
3-ویژگی های اخلاقی:
همان گونه که استاد، جهات جسمانی، عقلانی و هنری شاگردان را پرورش می دهد؛ مربی رو ح آنها نیز باید باشد. رفتار مربی، در واقع الگوی اخلاقی شاگردان است، چنان که گفته
اند:
«دوصد گفته چون نیم کردار نیست»
مهمترین خصوصیاتی که یک مربی باید آن را حائز باشد، عبارتند از:
الف.نشاط و محبت و نرمش:
مربی نباید سخت دل،سختگیر و دل مرده باشد، زیرا در این صورت حس گریز شاگرد را بر می انگیزد.
در مجلس خود راه مده همچو منی را
کافسرده دل، افسرده کند انجمنی را
از سوی دیگر نرمش بیش از حد، شخص را زبون و ضعیف النفس جلوه میدهد.
نرمی زحد مبر که چو دندان مار ریخت
هر طفل نی سوار ، زند تازیانه اش
ب.ضبط نفس و خویشتن داری:
برخی از حوادث و رفتاری که مطلوب مربی نیست، نباید موجب خشم و تندخویی وی گردد، زیرا این امر سبب به هدر رفتن وقت، مشغولیت ذهن و در نهایت قهر و خود را از ادامه کار، کنار کشیدن است.
ج.احترام به آداب ملی و دینی:
هنرجویان بخشی از اجتماع اند، و مربی باید مصالح اجتماع را مدنظر داشته باشد و آداب ملی و مذهبی جامعه را محترم بشمارد.
د.سعی و تلاش در انجام وظیفه:
رسالت بزرگ مربی ایجاب می کند که مربی در حد توان تلاش کند و وظیفه تعلیم را با شوق و رغبت دنبال نماید:
«تا شوی از جمله ی عالم عزیز
جهد تو می باید و توفیق نیز»
4.تواضع و فروتنی
مربی نباید نسبت به شاگردان خود، رفتاری شکوهمندانه و بزرگ مابانه داشته باشد، بلکه باید متواضع و فروتن باشد.
رسول خدا «ص» فرمود: «خداوند متعال به من وحی نمود – که به شما اعلام کنم تا – تواضع و فروتنی را پیشه خود سازید.»
و نیز فرمود: «نسبت به کسی که به وی علم را می آموزید و یا از او علم را فرا می گیرید، نرم و ملایم باشید.» و شایسته است که تمام شاگردان را به ویژه شاگردان فاضل وبرجسته را با محبوبترین نام ها و القاب مورد خطاب قرار دهد. زیرا مربی با این کا به آنها شخصیت و وقار می بخشد.
امام صادق «ع» می فرماید: «نسبت به دانش آموزان خود تواضع کنید و نسبت به استاد خود فروتن باشید و از علماء متکبر نباشید که رفتار باطلتان حق شما را ضایع می کند.»
5.تشویق و ترغیب:
معروف ترین قانونی که اسلام، معلمان و مربیان را بدان دعوت فرموده تا د راه پیشبرد هدف های تعلیم و تربیت از آن بهره برداری کنند قانون «تشویق» است.
شهید ثانی گوید: «فایده تشویق و تقدیر این است که موجب نشاط و شادابی شاگرد در امر تحصیل می شود و موجب می گرد که بیش از پیش در انجام وظایف خویش کوشا باشد.»
6.استفاده از بهترین روش برای تدریس:
مربی باید روشی را در تدریس انتخاب کند که تعلیم وی به آسان ترین وجه، قابل فهم گردد. او باید خوش ترین و دلچسب ترین واژه ها را به کار گیرد و بیانش آرام و روشنگر باشد و از یادگیری شاگردان اطمینان حاصل کند.
مسیر او در تدریس باید: از آسان به مشکل، از بسیط به مرکب، از محسوس به معقول و از عملی به نظری باشد.
7.نظم و انضباط:
مربی باید بداند که: زبان حال او از لسان مقال او، موثرتراست. یعنی اگر مربی به وظایف خود آشنا باشد و نظم و ترتیب رادر آمد و رفت و تدریس بکار گیرد، با عملش در اطوار و رفتار
مربی نباید نسبت به شاگردان خود، رفتاری شکوهمندانه و بزرگ مابانه داشته باشد، بلکه باید متواضع و فروتن باشد.
رسول خدا «ص» فرمود: «خداوند متعال به من وحی نمود – که به شما اعلام کنم تا – تواضع و فروتنی را پیشه خود سازید.»
و نیز فرمود: «نسبت به کسی که به وی علم را می آموزید و یا از او علم را فرا می گیرید، نرم و ملایم باشید.» و شایسته است که تمام شاگردان را به ویژه شاگردان فاضل وبرجسته را با محبوبترین نام ها و القاب مورد خطاب قرار دهد. زیرا مربی با این کا به آنها شخصیت و وقار می بخشد.
امام صادق «ع» می فرماید: «نسبت به دانش آموزان خود تواضع کنید و نسبت به استاد خود فروتن باشید و از علماء متکبر نباشید که رفتار باطلتان حق شما را ضایع می کند.»
5.تشویق و ترغیب:
معروف ترین قانونی که اسلام، معلمان و مربیان را بدان دعوت فرموده تا د راه پیشبرد هدف های تعلیم و تربیت از آن بهره برداری کنند قانون «تشویق» است.
شهید ثانی گوید: «فایده تشویق و تقدیر این است که موجب نشاط و شادابی شاگرد در امر تحصیل می شود و موجب می گرد که بیش از پیش در انجام وظایف خویش کوشا باشد.»
6.استفاده از بهترین روش برای تدریس:
مربی باید روشی را در تدریس انتخاب کند که تعلیم وی به آسان ترین وجه، قابل فهم گردد. او باید خوش ترین و دلچسب ترین واژه ها را به کار گیرد و بیانش آرام و روشنگر باشد و از یادگیری شاگردان اطمینان حاصل کند.
مسیر او در تدریس باید: از آسان به مشکل، از بسیط به مرکب، از محسوس به معقول و از عملی به نظری باشد.
7.نظم و انضباط:
مربی باید بداند که: زبان حال او از لسان مقال او، موثرتراست. یعنی اگر مربی به وظایف خود آشنا باشد و نظم و ترتیب رادر آمد و رفت و تدریس بکار گیرد، با عملش در اطوار و رفتار
آن برتو فرو ریزد.
قدر استاد نکو دانستن
حیف،استاد به من یاد نداد
حداقل حقوق استاد بر تو این است که: یاد استاد را در ذهن و دراجتماع زنده نگه داری، اگر زنده است برای او دعای خیر، و اگر مرحوم است، برایش استغفار کنی.
پی نوشت ها:
1.قرآن مجید، سوره زمر، آیه 2
2.منیه المرید، ص 58، الحکمه ضاله المومن
3.ان ا… اوحی الی ان تواضعوا-اسلام و تعلیم و تربیت، صفحه 172
4.لینوالمن تعلمونه و لمن تتعلمون منه منیه المرید، صفحه 66
5.اصول کافی، ج 1، صفحه 44
6.اخلاق حسنه؛ فیض کاشانی، ص 157
7.اخلاق حسنه؛ فیض کاشانی، صفحه 164
8.اخلاق حسنه؛ فیض کاشانی، صفحه 165
9.اصول کافی – ج 1، صفحه 46
