شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت دهم)

تیر 17, 1401
ارسال توسط میلاد مهری

پیدایش وتکامل خط نستعلیق در گذر زمان

پس از مطالعه تحولات سیاسی و اجتماعی از دوران مغول تا دوران قاجار (از سده هفتم هجری تا سده ۱۴ هجری قمری) و سیر تحول و ایجاد خط نستعلیق می توان این هفت قرن را یکی از پر نشیب و فرازترین دوران در تاریخ خط دانست. البته تحولات به صورت واضح در برخی دوره ها نمود نداشته است، این دیدگاه را شاید از نگاه برخی ایرانشناسان دانست که هنر ایران را به نوعی دور از ابداع دانسته اند و تنها هنرمندان را به تکامل معیارهای موجود شناسانده اند تا آنکه قواعد را بشکنند. به نوعی با تکرار به تکمیل برسند. البته در خط سیر هنرمندان خوشنویس شاید روش تکمیل نشانگر این نوع از هنر باشد. اینکه با مشق از استادان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم توانسته اند تغییراتی در قواعد خط به وجود آورده و خط را تکامل بخشند. هنر هنرمندان ایرانی به ویژه در قرون هفت تا نه هجری با توجه به حمله ویرانگر مغولان را می توان از دیدگاه های متعددی مورد بررسی قرار داد. یکی از خصوصیات این دوره ابداع خط نستعلیق به عنوان خطی کاملا ایرانی است. البته با تاکید بر این نکته که تمامی اقلامسته اصالتی ایرانی دارند، اما با توجه به نظر تاریخ نگاران مبنی بر اینکه خط نستعلیق خطی کاملا ایرانی با خصوصیات روحی ایرانیان است و این به این خاطر است که ایرانیان تحت تاثیرات حمله مغول به گرایش های ملیت پرستی و مبارزه با عناصر ضد ایرانی روی آوردند و روی آوردن ویژه به زبان و خط فارسی نزد فرقه های صوفی مسلک و عرفانی مانند حروفیه و… در ایجاد و پیدایش خط نستعلیق در این دوران بسیار پر اهمیت است. اینجاست که گرایشات عرفانی در میان هنرمندان و اهالی فرهنگ، از جمله خوشنویسان شکل گرفته میشود. این مبانی عرفانی بر خوشنویسی نیز موثر می افتد و در رسالات خوشنویسی، در تبیین ماهیت خوشنویسی، به عنوان تجلی درک معرفت الهی از سوی انسان عارف، به نوعی اصول صفا و شان را به خود می گیرد.

این نوشته برگرفته از مقاله (شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق) نوشته مریم شفیعی علویجه و آزاده محرابی می باشد.

علاقمندان و همراهان به این مطلب میتوانند بخش های بعدی را از لینک های زیر بخوانند: