پیدایش وتکامل خط نستعلیق در گذر زمان
وضعیت ایرانیان در عصر صفوی
صفویان دودمانی ایرانی و شیعه مذهب بوده اند. آغاز این دوره را در تاریخ ایران ۸۸۰ تا ۱۱۰۱ هجری شمسی (۱۱۳۵-۹۰۷ قمری و ۱۷۲۲-۱۵۰۱ میلادی) دانسته اند. بنیانگذار سلسله صفویه، شاه اسماعیل اول و آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین است. عصر صفوی، از لحاظ وضعیت سازماندهی اداری، نظامی، تجربه دینی و تحولات فرهنگی، در تاریخ ایران دورهای قابل توجه است.
نظام سیاسی و اجتماعی و تبدیل آن به یک دولت فراگیر و مرکزی توسط دولتمردان را شاید بتوان یکی از خصوصیات اصلی این دوران دانست؛ نظریه پردازی مفسران و علمای اخلاق و رجال دینی در ایجاد باور و اعتقادات تازه مذهبی، تاکید دولت خودکامه در پذیرش عمومی اعتقادات نو از طریق اجبار، از جمله ویژگی های دوران صفوی است.دوره صفویه با دوره رنسانس در اروپا مصادف است.
وضعیت ایرانیان در عصر قاجار
عصر قاجار،دورانی متفاوت از دیگر اعصار ایران ؛ تاریخ ایران در این زمان با دوران شکوفایی رنسانس و انقلاب های صنعتی و انقلاب فرانسه مصادف است. اروپای دوره قاجار، اروپای بازسازی شده در پی رنسانس و به ثمر نشستن آن در انقلاب فرانسه بوده است.
اروپا در عصر قاجاریه، سه دوره مهم را پشت سر گذاشت:
۱- از آغاز انقلاب فرانسه تا روی کار آمدن ناپلئون (تا سال ۱۸۱۴ م).
۲- از ۱۸۱۴ م. تا ۱۸۷۰ م. و تشکیل امپراتوری آلمان.
۳- از ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ (جنگ جهانی اول و ابتدای سلطنت احمدشاه و فروپاشی تدریجی عثمانی). | از ۱۸۱۴ تا ۱۸۷۰ میلادی، دولت های اروپایی به نظام پارلمانی روی آوردند.
اما ایران قاجار، کشوری است که در آن تضادها بسیار به چشم می خورد.
برخی سنتی با دیدگاه های افراطی مذهبی و در سویی دیگر جنبش های متفکرانه و روشن فکری که متأثر از رفت و آمدهای اروپاییان به ایران و بالعکس می باشد. مصادف شده بود با زمانی که آموزش مدرن وارد ایران شد و هنگامی که هنرمندان با هنر اروپا آشنا شدند. به وجود آمدن تفکر بابی گری نیز از اتفاقات مهم این عصر است.
اما در عرصه ی هنر خوشنویسی، از اواخر صفویه و زندیه و خوش اقبالی خط نسخ و شکسته سبب شد کار به جایی رسید که نستعلیق در دایره ای بسته قرار گیرد و ترس از فراموشی این خط باعث شد که در زمان قاجار و در دوره ی سلطنت فتحعلی شاه، شاه مقرری برای هنرمندان نستعلیق نویس تعیین کند و خود نیز ترغیب به یادگیری نستعلیق شد. در این زمان شاه هنرمندانی چون میرزا وصال شیرازی، میرزا فتحعلی حجاب و میرزا عباس نوری و دیگر هنرمندان را مورد حمایت خود قراردات تا جایی پس از مدتی رکود، نستعلیق دوباره به مرحله ای از رشد نائل شد. این حمایت درباری از خط و هنر در دربار دیگر شاهان قاجاری نیز ادامه یافت تا جایی که آوازهی خط میرزا غلامرضای اصفهانی در کودکی به دربار محمد شاه می رسد و بر حسب امر او روزهای جمعه به دربار می رفت و به تعلیم خط شاهزادگان می پرداخت.
پس از فوت محمد شاه؛ دوران ۵۰ ساله ناصرالدین شاه آغاز می شود. عهد ناصری از دوره های درخشان تاریخ خوشنویسی ایران است. وجود تعداد زیادی خوشنویس نستعلیق نویس) و همچنین تعالی هنر خوشنویسی در این زمان را شاهد هستیم. از دیگر اتفاقات مهم در عصر ناصری، ایجاد سه گونه سبکی نستعلیق در ایران است که هر سه گونه سبکی مورد حمایت دربار قرار داشت. گونه اول که به شاگردان و اعقاب میرعماد باز می گردد؛ گونه دوم سبکی، شیوه ای بدیع و انتزاعی شناخته می شود على الخصوص در سیاه مشق نگاری، هنری که آن را باید با مضامین هنر جهانی مورد بررسی قرار داد و شیوه سوم که با ورود صنعت چاپ و تاثیر گذاری آن بر نستعلیق، شرایط را برای ابداع میرزا محمد رضا کلهر (۱۳۱۰-۱۲۴۵هق) فراهم ساخت. کلهر سبک جدیدی را بر روی کار آورد که می توان گفت روش خط نستعلیق کنونی زائید، ابتکار و اندیشه ی اوست. در بخش سبک شناسی به بررسی سه سبک می پردازیم.
این نوشته برگرفته از مقاله (شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق) نوشته
مریم شفیعی علویجه و آزاده محرابی می باشد.
این مقاله ادامه دارد …
علاقمندان و همراهان به این مطلب میتوانند بخش های بعدی را از لینک های زیر بخوانند:
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت اول)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت دوم)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت چهارم)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت پنجم)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت ششم)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت هفتم)
شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق(قسمت هشتم)
کتاب روش جامع آموزش خط نستعلیق
تالیف و خط : اسماعیل نژاد فرد لرستانی
آموزش سطرنویسی، چلیپا نویسی، کتابت نویسی، قطعه نویسی
آشنایی با وسایل خوشنویسی و دیگر موارد مورد نیاز جهت آموزش خط
آموزش به شیوه خودآموز وبدون نیاز به استاد
