بررسی وتحلیل خط کوفی در طراحی پوستر(بخش چهارم)
خصوصیات ساختاری پوستر نوشتاری
پوستر، رسانه ای است که به دلیل جای دادن نظام های متعدد نشانه شناسیک در خود، قادر است نشانه هایی را از چندین حوزه به کار گیرد. نشانه های نوشتاری، نشانه های تصویری و نشانه های گرافیکی، نشانه های اصلی نظام نشانه شناسیک پوستر را تشکیل میدهند. باید در نظر داشت که هیچ یک از عناصر موجود در پوستر، از جمله حروف و کلمات به تنهایی و به صورت منفرد و مجزا، عمل نمی کنند بلکه در تعاملی پیچیده با عناصر و عوامل دیگر ایفای نقش کرده، معنا و ارزش پیدا می کنند.
پوسترها را بسته به نظام های نشانه شناختی به کار رفته در آنها، می توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱- پوسترهای نوشتاری-تصویری
۲- پوسترهای تایپوگرافی
بخش عمده ای از پوسترها، نوشتاری – تصویری هستند. این گروه از پوسترها از لحاظ تعداد نظامهای نشانه شناختی ای که در خود جای می دهند، نسبت به گروه های دیگر، کامل تر هستند و هر سه نظام نشانه های تصویری، نوشتاری و گرافیکی را در بر می گیرد (علیرضا یزدانی، مجموعه مقالات طراحی گرافیک، ۱۳۹۱، مقاله نشانه شناسی تایپوگرافی، ص ۲۰۲). همچنین در پوسترهای تایپوگرافی تقسیم انرژی ها در صفحه می تواند بر اساس کلمه ها، جمله ها و تاکید بر مفاهیم آنها رعایت شود. (اسدالهی، ۷۰، ۱۳۹۶).
همان طور که قبلا ذکر شد، فقدان تصویر در یک پوستر را نمی توان دلیلی بر کاستی و نقص پوسترهای تایپوگرافی دانست اما فقدان عنصر نوشته، کارکرد آن را دچار نقصان می کند. این که چرا پوستر بدون تصویر میتواند خودبسنده باشد اما تصویر به تنهایی نمی تواند کارکرد تمام و کمال پوستر را تامین کند، به ماهیت این دو عنصر باز می گردد. به بیانی دیگر هیچ روشی وجود ندارد که بر مبنای آن بگوییم فلان تصویر بر چه چیزی دلالت دارد. (وولن، ۱۳۶۹، ۱۵۰-۱۴۹).
تجزیه و تحلیل چند نمونه پوستر
در این بخش، سعی شده است با توجه به مطالبی که در مورد شاخصه های بصری، سه نوع خط کوفی بیان شد، ضمن تطبیق آنها با ساختار پوسترهای نوشتاری، به تجزیه و تحلیل آنها نیز پرداخته شود.
پوسترهای برگرفته شده از خط کوفی بنایی
۱- پوستر جشنواره اسماء الحسنی، طراح حمیدرضا کشاورز میاندشتی ۱۳۹۵
یکی از ویژگی های خط کوفی بنایی که به درستی کامل در این پوستر مورد بهره برداری قرار گرفته است، استفاده از فضای مثبت و منفی این خط می باشد. از ویژگی مهم دیگر این پوستر، می توان به پرسپکتیو بردن این خط و ساخت تصویری سه بعدی اشاره داشت. همان طور که در بخش های قبل درباره شاخصه های این خط اشاره شد، حروف در خط بنایی، ضخامت های یکسانی دارند، از این رو وقتی حروف به پرسپکتیو می روند، خصوصیت خود را از دست نمی دهند و این، استعداد این خط را برای بیان تجسمی، بیشتر می کند. از دیگر ویژگی های خوب این پوستر، استفاده از قابلیت بافت پذیری خط کوفی بنایی است. مکعب های ساخته شده از کلمه بسم الله الرحمن الرحیم که با تغییر اندازه و نشستن یک مکعب با رنگی مکمل در میان آنها، نگاه مخاطب را به سوی خود جذب می کند. رنگ انتخابی در پوستر نیز، جناس تصویری مناسبی با نمونه های کوفی بنایی دارد.
در این پوستر، طراح آگاهانه با استفاده از ویژگی تغییر فضاهای مثبت و منفی در خط کوفی بنایی، توانسته عنوان پوستر را به شیوه مناسب خلق کند. در زمینه پوستر، عنوان آن در مسطر مثلث متساوی الاضلاع طراحیشده است.
همان طور که قبلا ذکر شد، قابلیت هندسی این خط در این پوستر، باعث شده علی رغم قرارگیری عنوان در مسطر مثلث، خوانایی خط، حفظ شود و این به لحاظ بصری، بسیار مهم و کارآمد می باشد. مسطر بندی مایل، یکی از ویژگی های کوفی بنایی می باشد که طراح از این ویژگی، یعنی مایل نویسی بهره برده و موجب پویایی و حرکت در صفحه شده است.
این پوستر در نمایشگاه دوسالانه پوستر رضوی برنده جایزه ویژه هیات داوران شده است. عنوان پوستر بر اساس ویژگی های خط کوفی مشرقی، چنان که در بخش های قبل ذکر شد و بر اساس طراحی حروف، به سبکی امروزی تغییر شکل داده و طراحی شده است. تبدیل حروف مدور عنوان مثل حرف “م” و “و”، که در کوفی مشرقی، فرمی مثلث را دارد، به فرم گنبد، تبدیل شده است. ایستایی حرف “ا” در کنار سکون حروف افقی چون “س” و “ش”، تداعی کننده فرم گنبد برای برای مخاطب می باشد. همان طور که مشاهده می شود، دنباله حرف مدور “و”، به سمت پایین و مورب بودن آن که در این جا به نسبت خط کوفی مشرقی، کمی اغراق شده است، سکون کلمه را می شکند و باعث گردش چشم مخاطب می شود. ضمن آن که در عین سادگی فضای مناسبی برای تنفس چشم مخاطب ایجاد می کند.
این نوشته بخشی از مقاله (قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستربا رویکردی به خط کوفی بنایی،کوفی مشرقی و کوفی مغربی) نوشته سیده باهره پاکدامن می باشد.
علاقمندان و همراهان به این مطلب میتوانند بخش های بعدی را از لینک های زیر بخوانند:
قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستر با رویکردی به خط کوفی بنایی، کوفی مشرقی و کوفی مغربی(قسمت اول)
قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستر با رویکردی به خط کوفی بنایی، کوفی مشرقی و کوفی مغربی(قسمت دوم)
قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستر با رویکردی به خط کوفی بنایی، کوفی مشرقی و کوفی مغربی(قسمت سوم)
قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستر با رویکردی به خط کوفی بنایی، کوفی مشرقی و کوفی مغربی(قسمت پنجم)
قابلیت های ساختاری خط کوفی در طراحی پوستر با رویکردی به خط کوفی بنایی، کوفی مشرقی و کوفی مغربی(قسمت ششم)
آموزش خط کوفی
جامع ترین مجموعه آموزش خط کوفی
آموزش گام به گام به زبان فارسی
آموزش خواندن و نوشتن خط کوفی به زبان ساده
استاد: محمد وحید موسوی جزایری
