[vc_row][vc_column][vc_custom_heading text=”موسم مهر ( آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز ) در اصفهان” font_container=”tag:h2|text_align:center|color:%231e73be” use_theme_fonts=”yes”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”29985″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
با قرار دادن مقاله ( دانلود مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز در اصفهان بخش سوم ) این هدف را دنبال می کنم تا شما هنردوستان و محققان عزیز را هر چه بیشتر با هنر خوشنویسی و صفحه آرایی و تذهیب آشنا کنم .
مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز در اصفهان بخش سوم نوشته روح الله اسحاق زاده فعال، پژوهشگر و منتقد حوزه ی خوشنویسی، نقوش سنتی و هنرهای مستظرفه می باشد و در سه قسمت در سایت قلم تراش قرار داده شده است و برای دانلود PDF این مقاله در پایان این نوشته نسبت به دانلود آن اقدام کنید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
صفوی
تکرار و قرار گیری عناصر مشابه در یک مسیر، ایجاد نوعی خط فرضی و یا به اصطلاح “خط کاذب” است. زمانی که دو نقطه ی مشابه از نظر تصویری، با فاصله، در یک مسیر و در ارتباط با یکدیگر قرار گیرند، درآن علاوه بر جلوتی بصری دونقطه، فاصله بین آنها نیز به صورت خط ادراک خواهد شد (شکل۳۷)؛ بنابراین همیشه بین عناصر تصویری مشابه ارتباط سریع تری برقرار می شود (شکل ۳۸). (حلیمی، ۲۲۹: ۱۳۹۳ )
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30073″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30074″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در مجموعه تصاویر ۳۹ چیدمان گل های مشابه و همرنگ، با فاصله ای در کنار هم قرار گرفته که بین آنها در ذهن مخاطب خط به وجود می آید، وجود این خطوط کاذب باعت ایجاد اختلال در گردش چشم می گردد. در شکل ۴۰ و۴۱ سطوح داخلی اسلیمی توخالی که دارای رنگ مشکی می باشد، شامل تقسیمات متناسبی نیست و سه منطقه ای که در شکل با علامت سفید مشخص شده دارای تفاوت های فاحشی است. در شکل ۴۲ تقسیمات سطوح داخلی اسلیمی توخالی(سطوح مشکی) دوردی صفوی بسیار متناسب انجام گرفته است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30076″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
چهار مورد اجرای اسلیمی در سمت چب شکل ۴۳ با علامت مشکی مشخص شده است، دو نمونه آن تصویر و دو نمونه تو خالی اجرا شده که قرینه ی انعکاسی هریک در مقابل آن به چشم می خورد. در ظاهر برای اجرای این حرکت دلیل موجهی وجود ندارد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30095″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
همچنین در طراحی اسلیمی، پهناهای بدنهای اسلیمی نباید روی هم قرار گیرند و نیز بدنه ی اسلیمی روی محل شکست ساقه و با چسبیده به گره نباشد و بهتر است برای حفظ زیبایی اسلیمی، بدنه ی اسلیمی از محل شکست ساقه و گره و یا هر فرم تزیینی با فاصله منطقی باشد. در شکل ۴۴و۴۵ بدنه ی اسلیمی روی پهنای اسلیمی زیرین قرار دارد، همچنین در شکل ۴۶ اسلیمی به گره و در شکل ۴۷ اسلیمی به محل شکسته ساقه چسبیده است. در شکل ۴۸ از انتهای اسلیمی برگ کنگره دار خارج شده که این نیز بدعتی نازیبا و ترکیبی نادرست است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30096″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در تابلو تذهیب مذکور درصد استفاده از عنصر برگ نسبت به گل ها بسیار زیاد است؛ به طوری که در مواردی آمار برگها حتی بیش از دو برابر گل ها است (۴۸ گل، ۱۱۶ برگ در سطح طلایی مابین دایره ها و نیم دایره ها) که به همین ترتیب، طراحی تذهیب بیشتر به طراحی فرش نزدیک شده است.
چنان که می دانیم در سبک صفوی طراحی ختایی اهمیت ویژه ای پیدا کرده و به تکامل می رسد. در اینجا به اختصار برخی از ویژگی های طراحی ختایی ها در دوره ی صفوی(شکل ۴۹) بیان شده است.
۱: استفادهی صرف از عناصر ختایی در طراحی سطوح بزرگ
۲ کاربرد گل های متنوع چند لایه با رنگ بندی حدود ۷ رنگ
۳: درصد گل ها بسیار بیشتر از برگ های ختایی است به طوری که که حتی در برخی از آثار فقط گل، غنچه شکوفه و ساقه دیده می شود.
۴: استفاده از برگ بادامی و کنگردار درحد بسیار جزئی
۵: چیدمان گل های بزرگ، کوچک و متوسط با تقسیماتی که گردش چشم به وجود بیایید.
این در حالی است که در اثر مذکور (شکل۵۰) عدم استفاده از تنوع رنگ و فرم گل، استفاده از گل های هم اندازه و قرار گرفتن ردیفی در یک خطر در مجموعه شکل های ۳۹ توضیح داده شده) همچنین بکار بردن بیش از حد برگ، همگی این عوامل بویایی، تنوع و نشاط اجرای سطح طلایی شکل۵۰ را به حداقل رسانده است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30100″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در طراحی اثر مذکور ۱۵ مورد انتهای ساقه های ختایی به گل بنچ پر ختم شده است (مجموعه شکل های ۵۱)؛ این درحالیست که در طراحی تذهیب انتهای ساقه های ختایی به گل سه پز، غنچه، شکوفه و برگ منتهی می گردد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30117″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
انشعاب تعداد زیاد ساقه، در طراحی بسترهایی نظیر کاشی و فرش و در طرح های “افشان” مرسوم بوده و طرح هایی این چنین عموما در تذهیب مورد استفاده نیست. در طرح های افشان به طور معمول از یک گلدان و یایک گل بزرگ تعداد زیادی شاخه و با بندخدایی صادر می شود. در شکل های ۵۲و ۵۳ خروج تعداد پنج ساقه و برگ از گل به چشم می خورد، این نوع از گل ها به لحاظ بصری نیز ظرفیت خروج چندین ساقه را ندارند. در شکل ۵۴ با مقایسه گل ینبه ای و برگ بادامی در زمینه طلا و لاجورد مشاهده می شود که تناسب هماهنگی بین گل ها و برگها وجود ندارد(جدول ۱).
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30118″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
طراحی ساقه بندی در قسمت باریک لچک شکل ۵۵(با علامت مشکی مشخص شده) بر روی خط صاف، انجام شده و در مجموع بر اساس اصول طراحی نقوش سنتی انجام نگرفته است. در شکل ۵۶ عنصری(برگ!؟) که با علامت مشکی مشخص شده، بلاتکلیف مانده و بدون اتصال به ساقه ختایی با یک گسست فاصله دار طراحی شده است. در طراحی سنتی، آنچه هنر طراح را بیش از هر چیز به نمایش می گذارد، تقسیم فضا و پر کردن فضاهای خالی مطابق با اصول و قواعد خاص هنر تذهیب است. توانایی چیدمان عناصر بطور هماهنگ و در جای مناسب بیانگر شناخت طراح از کیفیت بصری این هنر است؛ لذا چنان که برای پر کردن فضا طبق قواعد طراحی تذهیب عمل نشود، به راحتی می توان قسمت های چالش برانگیز را بدون زحمت طراحی کرد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30119″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
گردی سه سطری در زاویه ی ۹۰ درجه در شکل ۵۷ به صورت اشتباه ترسیم شده که نوع صحیح آن در شکل ۵۸ ارایه شده است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30120″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
آخرین تابلوی مورد بررسی متعلق به آقای محمد مرادی است. شکل۵۹، تابلوی یک صفحه ی کامل تذهیب قرآن است.
[/vc_column_text][vc_single_image image=”30125″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در طراحی نقوش سنتی ارتباط بین گل ها و عناصر ختایی توسط بند با همان ساقه برقرار می گردد، ساقه ها در مسیر حرکت و گردش موزون خود، عامل تقسیم فضا و ارتباط منطقی دیگر اجزاء هستند و به همین لحاظ طراحی آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راستا در صورتی که شاخه ای بدون در نظر گرفتن مناطق گردش های ختایی از مسیر ساقه اصلی منشعب شود، احساس شکست به وجود می آید. همچنین چنان که منشأ حرکت ساقه نامشخص و یا بدون هماهنگی با انتظام گردش اصلی باشد، مخاطب را در همراهی با مسیر گردش دچار سردرگمی می کند. این موضوع اساساجزء مواردی است که مذهب می بایست در سازماندهی ساقه بندی به دقت هرچه تمام تر بر آن اهتمام ورزیده، پس از اتمام اثر نیز بر حسن زیبایی و اصول اجرای آن نظارت نماید. در طرح ذیل مواردی از قطع ارتباط بین ساقه ها و همچنین شروع نامناسب شاخه در مجموعه شکل های ۶۰ مشاهده می شود.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30128″ img_size=”full” alignment=”center”][vc_row_inner][vc_column_inner width=”1/2″][vc_empty_space height=”250″][vc_column_text]
کتاب نقش زرین آموزش جامع ساخت و ساز در تذهیب
کتابی منحصر به فرد در زمینه تذهیب
به تحریر محمدرضا و فرید هنرور
[/vc_column_text][/vc_column_inner][vc_column_inner width=”1/2″][vc_single_image image=”30168″ img_size=”full” alignment=”center”][vc_btn title=”خرید کتاب” color=”orange” align=”center” link=”url:https%3A%2F%2Fghalamtarash.ir%2Fproduct%2F%25da%25a9%25d8%25aa%25d8%25a7%25d8%25a8-%25d9%2586%25d9%2582%25d8%25b4-%25d8%25b2%25d8%25b1%25db%258c%25d9%2586-%25d8%25a2%25d9%2585%25d9%2588%25d8%25b2%25d8%25b4-%25d8%25ac%25d8%25a7%25d9%2585%25d8%25b9-%25d8%25b3%25d8%25a7%25d8%25ae%25d8%25aa-%25d9%2588-%25d8%25b3%25d8%25a7%25d8%25b2-%25d8%25af%25d8%25b1-%25d8%25aa%2F|||”][/vc_column_inner][/vc_row_inner][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
چنانکه اشاره شد، ساختار ساق بندی در نقوش سنتی بر اساس خطوط منحنی مارپیج و یا سینوسی است، به عبارت دیگر می توان گفت ساقه بندی ختایی، بر روی خط مستقیم انجام نمی گردد؛ این در حالیست که در شکل ۶۱ از انر مذکور ساقه ی مستقیم دیده می شود. در طراحی یک مارپیچ در فضای محدود یک قاب قسمتی از مارپیچ می تواند بیرون قاب قرار گرفته و رسم نشود؛ ولی چنانچه قسمت بیشتر مارپیج حذف شود، ارتباط ذهنی بصری بین دو نقطه برقرار نمی شود و اساسا وجود گردش مارپیچ برای مخاطب تداعی نمی شود. در شکل ۶۲ بیشترین قسمت مارپیج حذف شده و به سختی می توان مسیر بند مارپیج را تشخیص داد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30129″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
اندازه ی نقوش در شکل ۶۳ مایین ترتج و لچک(در متن کادر) بسیار بزرگتر طراحی شده است. در واقع نقوش حاشیه، شمسه، ترنج بالا و پایین شمسه و لچک دارای یک حدود سایز و نقوش اسلیمی و ختایی ما بین ترنج و لچک حدود سه برابر بزرگتر طراحی شده است و تابلو دارای دو مسافت دید است، در واقع مخاطب برای دیدن جزییات طرح لچک باید حدود سه برابر به تابلو نزدیک شود. در شکل ۶۴ تفاوت اندازه دو گل مشهود است. بزرگترین ایراد نقاشایی این تابلو در همین قسمت به نظر می رسد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30130″ img_size=”full” alignment=”center”][vc_message style=”square”]
آیا به خط نستعلیق علاقه دارید و می خواهید با علت پیدایش آن وتغییرات آن در زمان آشنا بشوید من به شما مطالعه مقاله شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و نقش آن بر پیدایش و تکامل خط نستعلیق را پیشنهاد می دهم.
[/vc_message][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
وجه اشتراک دو بازوی اسلیمی در شکل ۶۵ با حرف (M) مشخص می شود و این فاصله می تواند متناسب با میزان باز و بسته بودن دو بازوی اسلیمی متغییر باشد ولی نکته مهم، زیاد نشدن فاصل(M) است. بعنوان مثال در شکل ۶۶ و ۶۷ دوری صفوی با حرف (M) و فاصله بین دندانه های اسلیمی نیز با علامت رنگ مشکی مشخص شده است و از تناسب و همچنین فاصله منطقی برخوردار است. در شکل ۶۸ نمونهای نادرست از طراحی اسلیمی ارائه شده است و فاصله بیش از اندازه “M” باعث ایجاد فرم نامتناسب اسلیمی شده است. فاصله (M) در شکل ۶۹ر ۷۰ از ائر مورد نقد بسیار زیاد و همچنین دو دندانه اسلیمی به هم نزدیک شده و باعث شده اسلیمی از فرم متناسب استاندارد خود خارج شود.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30131″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30132″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در شکل ۷۱ فاصله ى “A” تا “B” در اسلیمی طرح مذکور بسیار زیاد است و نمونه اصلاح شده آن در شکل ۷۲ ارایه شده است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30133″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
برای حفظ زیبایی اسلیمی، ابتدا می بایست بدنه ی اسلیمی به تکامل برسد و با کمی فاصله وارد اسلیمی بعدی با گره و یا هر فرم تزیینی دیگر شود. در واقع ضخامت بدنه های اسلیمی باید به ضخامت ساقه برسد و سپس وارد اسلیمی بعدی گردد. در شکل های ۷۳و ۷۴ مواردی وجود دارد که اسلیمی بلافاصله و بدون اینکه به تکامل برسد وارد ضخامت بعدی و یا گره و یا حرکت تزیینی می شود.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30134″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
در طراحی اسلیمی ها و ساقه بندی آنها به خاطر نوع ساختار و جنس نقش، شاخه های اسلیمی نمی تواند از هر جایی منشعب شود و یا در هر محلی شکست ساقه ایجاد شود؛ بنابراین طراحی اسلیمی با ملاحظات خاصی صورت می گیرد. در شکل های ۷۵، ۷۶،۷۷ محل هایی که با علامت مشکی مشخص شده، به هیچ عنوان گرفتن انشعاب از آن محل اصولی نیست. انشعاب گرفتن ساقه اسلیمی از بازوی (بدنه) اصلی که در انتهای ساقه مارپیچ به اتمام رسیده کاملا نادرست و برخلاف اصول طراحی سنتی است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30141″ img_size=”full” alignment=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
تصویر اصلاح شده ی قسمت ۹۰درجاتی شکل ۷۸ از تذهیب مذکور در شکل ۷۹ ارائه شده است و در مجموعه شکل های ۸۰ سه نوع گره در ۹۰ درجه پیشنهاد می گردد. همچنین قسمت ۹۰ درجه گره شکل ۸۱ نیز نادرست است و نمونه صحیح آن در شکل ۸۲ آمده است.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_single_image image=”30143″ img_size=”full” alignment=”center”][vc_message style=”square” message_box_color=”orange” icon_fontawesome=”fa fa-power-off”]
برای دانلود مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز در اصفهان از لینک زیر استفاده کنید وبر روی تصویر کیلیک کنید.
[/vc_message][vc_single_image image=”30158″ img_size=”full” add_caption=”yes” alignment=”center” onclick=”custom_link” img_link_target=”_blank” link=”https://ghalamtarash.ir/wp-content/uploads/maghalee.pdf”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
نتیجه گیری:
شکل گیری یک اثر تذهیب شامل طراحی و اجرای رنگی طرح می باشد. اجرای رنگی طرح، با توجه به روحیه ی شخص، ظرافت در اجراء، حوصله، دقت؛ همچنین استعداد لازم و مهارت در زمینه ی هماهنگی ذهن و دست که تا حدودی می تواند ذاتی باشد می تواند خوب و با کیفیت ارائه شود؛ ولی بخش اساسی یک اثر تذهیب طراحی است.
طراحی شامل ترکیب بندی کلی، تقسیمات سطوح، استفاده از قالب های سنتی، انتخاب نوع نقش و در نهایت طراحی نقش می باشد. طراحی به شیوه تفکر و قدرت تجسمی و خلاقیت فرد بستگی دارد که نیاز به پژوهش، قدرت تحلیل و بررسی و شناخت اصول زیباشناسی در آثار فاخر گذشته دارد؛ چراکه”بدون تجزیه و تحلیل دقیق، منطقی و علمی در منابع اصیل هنر ایرانی، هیچ هنرمندی نمی تواند در مسیر هنری خود به یک روند خلاقانه، جدید و تو دست پیدا کند”(اسحاق زاده ، ۲: ۱۳۹۴)
ریز نقش بودن یک اثر تذهیب دلیل بر کیفیت و قدرت طراحی نیست چنانکه اتفاقا یک مذهب میتواند ضعف طراحی خود را با ریز کار کردن از دید مخاطبان نیمه حرفه ای، حرفه ای و حتی داوران پنهان کند در مجموع، با مشاهده، تحقیق و پژوهش آگاهانه در آثار هنرمندان نگارگر و مذهبان گذشته می توان از سابقهی چند صدسالمی اصول و قواعد زیباشناسی آنها مطلع و بر آنها مسلط شد. این مقاله فرصتی مغتنم برای صاحب نظران، منتقدان و علاقمندان به هنر نگارگری و تذهیب است.
همچنین تداوم پژوهش های بعدی مرتبط با مباحث طراحی سنتی و تذهیب را به انگیزهای تشویق هنرمندان و علاقمندان به این مباحت فراهم خواهد آورد. انتظار می رود تا همگی فعالان این عرصه با تأمل و تدبر بیشتر در خلق آثار معاصر هنر تذهیب، این هنر فاخر و اصیل را که بی شک حاصل تلاش فراوان بزرگانی است و از دیرباز تاکنون آنرا در نزد ما به ودیعه نهاده اند. باس داریم و در راه تعالى، غبار روبی و عاری نمودن آن از عیوب موجود گام برداریم.
روح الله اسحاق زاده فعال، پژوهشگر و منتقد حوزه ی خوشنویسی، نقوش سنتی و هنرهای مستظرفه
شهریور ۹۸
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
امیدوارم از مقاله (دانلود مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز در اصفهان بخش سوم ) بهره کافی برده باشید ،با ما همراه باشید و نوشته های دیگر را بخوانید و در جهت ترویج و تعالی هنر خوشنویسی همراه ما باشید.
دانلود مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز” در اصفهان بخش اول
دانلود مقاله نقد نمایشگاه برگزیده آثار نگارگران و مذهبان تهران و البرز” در اصفهان بخش دوم
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
