کتاب هنر طراحی ایرانی اسلامی (محمد خزایی)

نقاشی ایرانی – تاریخ

کتاب هنر طراحی ایرانی اسلامی تألیف محمد خزایی استاد دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس به همت سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها  و همکاری پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی و شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی در قالب یک کتاب 1056 صفحه ای در پاییز ۱۳۹۸ منتشر شد. مؤلف در تدوین این اثر از روش تحقیق تاریخی تطبیقی و تحلیل محتوایی استفاده کرده است. ابزار و شیوه‌های گردآوری اطلاعات شامل کتابخانه ای، میدانی و گردآوری تصویری از روی آثار موجود در موزه‌ها، مجموعه‌های خصوصی و غیره می‌باشد.

فهرست مطالب کتاب:

در کتاب هنر طراحی علاوه بر ارائه ۱۵۰۰ طراحی ارزشمند، مبحث نظری هر طراحی ایرانی نیز به منظور درک بهتر این آثار بررسی می‌شود. ابتدا پس از دیباچه در فصل اول به بررسی اصول و سنتهای پایدار در هنر طراحی ایرانی پرداخته می‌شود و در فصل دوم به بررسی و شناخت طراحی‌های ایرانی براساس منابع مستند در باب طراحی ایرانی اختصاص می‌یابد.

در فصل سوم به مطالعه و سیر تحول تاریخی طراحی‌های ایرانی از کهن‌ترین روزگار تا مکتب اصفهان اشاره می‌شود. فصل چهارم به بررسی هنر طراحی مکتب اصفهان تا اواخر دوره قاجار اختصاص دارد و  در فصل پنجم نیز تأثیر هنر طراحی ایرانی در شکل گیری هنر طراحی گورکانیان هند و عثمانی‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد.

پس از فصل پنجم به چند پیوست، متن دیباچه مرقع بهرام میرزا (بخش مصوران، نقاشان و مذهبان)، متن عرضه داشت (گزارش کار کتابخانه ای بایسنغر) و معرفی مختصر هنرمندان طراح ایران پرداخته می‌شود. در انتهای کتاب نیز آثار طراحی گنجانده شده است.

مجموعه آثار طراحی‌های گردآوری شده براساس دوره‌های تاریخ هنر ایران تنظیم و به توالی زمانی آورده شده است. در انتها تعدادی از آثار طراحی هنرمندان ایرانی در درباره مغول‌های هند (گورکانیان)، ترکان عثمانی و یا هنرمندان بومی که به شیوه ایرانی کار کرده اند، همراه با مجموعه‌ای از آثار تذهیب و تشعیر ایرانی که با روش طراحی همخوانی دارد، آمده است.

از دلایل نشر کتاب هنر طراحی ایرانی اسلامی

تاکنون طراحی به عنوان هنری مستقل در ایران کمتر مورد مطالعه جدی قرار گرفته است، اما در عین حال شاهد پژوهش‌هایی در این حوزه از سوی مستشرقان هستیم. ضرورت پژوهش در حوزه هنر طراحی ایرانی از آنجا ناشی می‌شود که این هنر با توجه به شاخصه‌های منحصر به فرد، کمتر به مثابه یک هنر مستقل و با نگرشی جدا از نقاشی مورد توجه قرار گرفته است.

از طرف دیگر غالب آثار طراحی ارزشمند ایرانی دور از دسترس هنرمندان و پژوهشگران قرار دارند. بیشتر آنها به صورت پراکنده در موزه‌های مختلف دنیا نگهداری می‌شوند. از طرفی در موزه‌ها کتابخانه های ایران نیز تاکنون به دلایل مختلف، امکان دسترسی آسان به آثار طراحی موجود برای هنرمندان و پژوهشگران فراهم نشده است. همه این موارد سبب شده تا بخش اعظمی از آثار طراحی ایرانی از چشم هنرمندان دور بماند و در حقیقت هنرمندان تا حدی از شناخت عمیق و همه جانبه اصول طراحی ایرانی محروم بمانند.